Contraceptive patch တားေဆးကပ္ခြာ ေပၚျပဴလာမျဖစ္

ဒီဖက္ေခတ္ေနာက္ပိုင္းမွာ တားေဆး၊တားနည္းအမ်ိဳးမ်ိဳး မရိုးရေအာင္ ေပၚေပါက္လာပါတယ္။ အရင္ေခတ္က ေသာက္ေဆး၊ထိုးေဆးေနရာမွာ လြယ္ကူတဲ့ ကပ္ခြာ၊လိမ္းေဆးဆိုတာေတြ ေပၚေပါက္လာတယ္။ တားေဆးနည္းအမ်ိဳးမ်ိဳး မရိုးရေအာင္ ေပၚေပါက္လာေပမယ့္ လက္ေတြ႕သေဘာတရားက ေဟာ္မုန္းကို အသံုးခ်တာပါဘဲ။  ေဟာ္မုန္းတမ်ိဳး(သို႕)နွစ္မ်ိဳးကို အလ်င္းသင့္သလို အသုံးျပဳၾကတယ္။ ေလ့လာၾကည့္ရင္ တားေဆးကပ္ခြာ(contraceptive patch)မွာ ပါဝင္တာလည္း ေဟာ္မုန္းပဲျဖစ္ပါတယ္။birth control patch(သို႕)transdermal patchလို႕လည္း ေခၚတယ္။ကပ္ခြာ(patch)မွာ progestogenနဲ႕ estrogen ေဟာ္မုန္းေတြကို အသံုးျပဳထားတယ္။ ေဟာ္မုန္း(၂)မ်ိဳးပါတဲ့ တားေဆးကဒ္(COC)ကဒ္နဲ႕ သေဘာတရားခ်င္း အတူတူဘဲ။ ကြာသြားတာက ေသာက္စရာမလိုဘဲ အေရျပားေပၚကပ္ရ၊ခြာရတာေလးပဲ
ျဖစ္ပါတယ္။ COCတားေဆးကဒ္ထက္ ပိုထူးျခားတာက estrogen ပမာဏ ပိုပါလာတယ္။ သမားရိုးက် တားေဆးကဒ္မွာပါဝင္တဲ့ အီစတိုဂ်င္ထက္ ၆၀ရာခိုင္ႏႈန္း ပိုမ်ားတယ္။ေနာက္တခ်က္က patchကို တပတ္တခါ ခြာျပီးလဲေပးရတယ္။ ေနာက္မွ ေပၚလာတာျဖစ္လို႕ ေစ်းလည္း ပိုၾကီးသြားတယ္။ တလကို ေဒၚလာ ၁၅မွ ၅၀ ထိ ကုန္က်တယ္။ အသစ္ေပၚတ့ဲေဆးတိုင္းဟာ ေစ်းၾကီးတာက ထံုးစံတခုပါ။ လိုခ်င္ေပမယ့္ ေနရာတိုင္းမရနိုင္ဘူး။ အထူးသျဖင့္ ျမန္မာနိုင္ငံလို ဖြံ႔ျဖိဳးဖို႕ စလံုးေရစတဲ့နိုင္ငံမ်ိဳးမွာ မရနိုင္ေသးဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ လူသိနည္းရတာပါ။ အဂၤလန္မွာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္အရြယ္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ၁-ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ တားေဆးကပ္ခြာကို အသံုးျပဳၾကတယ္။ အသက္ငယ္ရြယ္သူေတြ အသံုးမ်ားၾကတယ္။အဂၤလန္၊ကေနဒါမွာ Evra ဆိုတဲ့နာမည္၊အေမရိကားမွာ Ortho Evra နာမည္နဲ႕ ရရွိနိုင္တယ္။ 

ကပ္ခြာတဗူးမွာ patch ၃-ခုစီ ပါဝင္လိမ့္မယ္။ တစ္ပတ္ တစ္ခုစီ အပတ္စဥ္ ကပ္ျပီး ၄ပတ္ေျမာက္မွာ ကပ္ဖို႕မလိုအပ္ဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေဆးတစ္ဗူးဟာ တစ္လ(၄ပတ္)စာျဖစ္တယ္။ ကပ္ခြာpatchတခုစီမွာ Ethinylestradiol နဲ႕ Norelgestromin ဆိုတဲ့ ေဟာ္မုန္းနွစ္မ်ိဳးပါဝင္ပါတယ္။ Ortho Evra contraceptive patch မွာ 750 µg ethinyl estradiol (estrogen) နဲ႕ 6000 µg norelgestromin (progestin) ပါဝင္တယ္။ Evra contraceptive patchမွာ 600 µg ethinyl estradiol နဲ႕ 6000 µg norelgestromin ပါဝင္တာ ေတြ႕ရတယ္။ ကပ္ခြာ နွစ္မ်ိဳးလံုးဟာ ေဆးအာနိသင္နည္းနည္းခ်င္းစီ ထြက္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ထားတယ္။ ေန႕စဥ္ ethinyl estradiol 20 µg၊ norelgestromin 150 µg ပမာဏေလာက္ ေသြးေၾကာထဲေရာက္ေနေအာင္ စီစဥ္ထားတယ္။

Birth Control Patchရဲ႕ အာနိသင္က COC pillsေသာက္ေဆးနဲ႕အတူတူပါပဲ။ နည္းလမ္းတက်သံုးရင္ ၉၉ရာခိုင္ႏႈန္း စိတ္ခ်ရတယ္။ 

တားေဆးကပ္ခြာ patch သေဘာက-

၁။မ်ိဳးဥမေၾကြေအာင္တားဆီးေပးတယ္။

၂။သားအိမ္ဝမွာ အက်ိအခၽြဲမ်ားေစတယ္။သုတ္ေကာင္(sperm)မဝင္ေရာက္ေအာင္ လုပ္ေပးတာျဖစ္တယ္။

၃။သားအိမ္အတြင္းနံရံကို ပါးလႊာေစတယ္။တနည္းအားျဖင့္ သေႏၶသားက ပါးတဲ့နံရံမွာ မတြယ္ကပ္နိုင္ေအာင္ ကာကြယ္ေပးတယ္။

Birth control patchဆိုတာ ေသာက္ေဆး(အစာလမ္းေၾကာင္း)ေနရာမွာ အေရျပားကို အသံုးခ်ျပီး ေဟာ္မုန္းနည္းနည္းစီေပးတာျဖစ္တယ္။ အရြယ္အစား ၂-လက္မေလာက္သာ ရွိတယ္။ ဝမ္းဗုိက္ေအာက္ပိုင္း၊ခႏၶာကိုယ္အထက္ပိုင္း၊ေက်ာျပင္၊လက္ေမာင္း၊တင္ပါး စတဲ့ေနရာေတြမွာ ကပ္ထားနိုင္တယ္။ ကပ္ခြာတခုရဲ႕အာနိသင္က ၇ရက္(၁ပတ္)သာ ခံတယ္။ ၇ရက္ျပည့္ရင္ ေနာက္ကပ္ခြာအသစ္တခုလဲေပးရမယ္။ ကိုယ္ကပ္တဲ့ရက္၊အခ်ိန္အတိအက် လဲေပးသင့္တယ္။ 

အသံုးျပဳပံု

ကပ္ခြာ Patch ကို အေရျပား မွာ ကပ္ပါ။ အေကာင္းဆံုးက ခ်က္ရဲ႕ေဘး၊ေအာက္ဖက္ နွစ္လက္မအကြာမွာ ကပ္ပါ။ သားဥအိမ္ရွိတဲ့ေနရာေလာက္ကို ကပ္ပါ။ ေဆးတခါကပ္ရင္ ၇ရက္ ခံပါတယ္။ ၇ရက္ျပည့္ရင္ ေနာက္အသစ္တခု လဲကပ္ပါ။ ေန႕ရက္၊အခ်ိန္မွန္ကပ္ရတယ္။ တပတ္တၾကိမ္နဲ႕ ၃ပတ္ ကပ္ေပးရတယ္။ ပထမ၊ဒုတိယနဲ႕ တတိယကပ္ခြာေတြကို အပတ္စဥ္သံုးပါ။ စတုတၳအပတ္ကို patch free period လို႕ေခၚပါတယ္။ ကပ္ခြာသံုးစရာမလိုဘူး။ ေဆးကို မွတ္ရလြယ္ေအာင္ ရာသီလာျပီး ပထမဆံုး တနဂၤေႏြမွာ ကပ္ၾကတယ္။ ေနာက္တနဂၤေႏြဆိုရင္ အသစ္လဲရမယ္။ ဒီလိုနဲ႕ကိုယ္ဝန္မေဆာင္မခ်င္း အပတ္စဥ္ ကပ္ေပးသင့္တယ္။ 

ေဆးမကပ္ခင္ သတိျပဳစရာေတြ ရွိေသးတယ္။

ကပ္တဲ့ေနရာက ေျခာက္ေသြ႕သန္႕ရွင္းျပီး ညီညာတဲ့အေရျပားေပၚကပ္ရတယ္။အေမႊးကင္းစင္တဲ့ေနရာမွာ ကပ္ရတယ္။ ရင္သား၊နွလံုးတဲ့နီးတဲ့ေနရာမွာ မကပ္သင့္ဘူး။ ပိုကပ္ေအာင္ဆိုျပီး ပလာစတာထပ္ကပ္တာမ်ိဳးမလုပ္ရဘူး။ ေရခ်ိဳးေနရင္လည္း ကပ္ထားရမယ္။ လံုးဝမခြာရဘူး။ ကပ္ခြာက ရက္မျပည့္မွီကြာသြားရင္ ျပန္ကပ္ၾကည့္ပါ။ မရရင္ ေနာက္အသစ္တခု ထပ္ကပ္ပါ။ တနဂၤေႏြေန႕ေရာက္ရင္ ထံုးစံအတိုင္းလဲျပီးအသစ္ ကပ္ပါ။ အကယ္၍ ကၽြတ္တာ၊ကြာတာက ၂၄နာရီထက္ေက်ာ္သြားရင္ တားနည္းေနာက္တမ်ိဳး(ဥပမာ ကြန္ဒံုး)ကို အနည္းဆံုး တပတ္သံုးသင့္တယ္။ ရာသီထိန္တာ နွစ္လေက်ာ္ရင္ ကိုယ္ဝန္စစ္ၾကည့္ပါ။ 

ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး

ကိုယ္ဝန္တားေဆးကပ္နဲ႕အတူတူပါဘဲ။ estrogenပိုမိုပါဝင္လို႕ ေဘးထြက္ဆုိးက်ိဳးလည္း ပိုမ်ားနိုင္တယ္။

-ပ်ိဳ႕ခ်င္၊အန္ခ်င္ျဖစ္နိုင္တယ္

-ေခါင္းကိုက္၊ေခါင္းမူးျဖစ္တယ္

-ရင္သားတင္းမယ္

-ေခါင္းတျခမ္းကိုက္မယ္

-ဓမၼတာေသြးတစက္စက္ယိုနိုင္တယ္

-တုပ္ေကြးဆန္ဆန္ ေျခလက္ကိုက္ခဲတယ္

-ဝလာတယ္၊(ဝိတ္)တက္မယ္

(အခ်ိဳ႕လကၡဏာေတြဟာ ယာယီသာခံစားရတယ္)

အားသာခ်က္

-ေန႕စဥ္ေဆးေသာက္ဖို႕မလိုဘူး(တပတ္တခါ လဲျပီး ကပ္ေနယံုပဲျဖစ္ပါတယ္)

-ကပ္ခြာကိုျမင္ေနရေတာ့ လဲဖို႕သတိရေနတယ္

-အေရျပားမွာ အလြယ္ကပ္နိုင္လို႕ မိမိဘာသာကပ္နိုင္တယ္

-ေသာက္ေဆးမဟုတ္လို႕ ပ်ိဳ႕ခ်င္၊အန္ခ်င္အျဖစ္နည္းတယ္

အားနည္းခ်က္

-estrogen ပိုမ်ားလို႕ ေဘးထြက္ဆုိးက်ိဳးပိုနိုင္တယ္

-အသက္ ၃၅ေက်ာ္ရင္ သတိထားသင့္တယ္

-နွလံုးေရာဂါ၊ေသြးေၾကာပိတ္ေရာဂါ ရွိသူေတြ မသံုးစြဲသင့္ဘူး

-အဝလြန္သူ(ေပါင္ ၁၉၈အထက္)ေတြမွာ အာနိသင္နည္းတယ္

-ဝိတ္တက္လာနိုင္တယ္

-ကိုယ္ဝန္ရွိမွန္းမသိဘဲ သံုးစြဲမိရင္ ectopic pregnancy(သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္)နိုင္တယ္

-လိင္မွတဆင့္ကူးစက္ေရာဂါေတြကို မကာကြယ္နိုင္ဘူး

-ကပ္ခြာျဖစ္လို႕ အေရျပားက ကၽြတ္ျပီး ကြာက်နိုင္တယ္

သတိျပဳစရာ

-ေသြးေၾကာက်ဥ္း၊ေသြးေၾကာပိတ္လကၡဏာရွိသူေတြ မသံုးရဘူး။

-နွလံုး၊ေသြးတိုး၊ဆီးခ်ိဳရွိရင္ မသံုးသင့္ဘူး။

-ေသြးပစ္သူေတြလဲ ေရွာင္ၾကဥ္သင့္တယ္။

-အခ်ိန္ၾကာမတ္တပ္ရပ္ေနရသူ၊ေလယာဥ္မယ္၊ေလယာဥ္ခရီးၾကာရွည္စီးရသူေတြ မသံုးစြဲသင့္ဘူး။

-ခြဲစိတ္မယ္ဆိုရင္ ၾကိဳတင္ျဖတ္ထား၊ခြာထားရတယ္။

-ေခါင္းတျခမ္းကိုက္သူေတြမွာ ေဝဒနာပိုခံစားရတယ္။

ကပ္ခြာသံုးစြဲသူ အမ်ိဳးသမီး (၃၃၃၀)ကို တစ္နွစ္ၾကာေလ့လာမႈျပဳလုပ္တဲ့အခါ ၁၂-ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေၾကာင့္ ဆက္မသံုးဘဲ ရပ္ပစ္လိုက္တာ ေတြ႕ရတယ္။ ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြအရသံုးစြဲသူေတြရဲ႕ ၂.၄ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ပ်ိဳ႕ခ်င္၊အန္ခ်င္ ျဖစ္တယ္။ ၁.၉ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ကပ္တဲ့ေနရာမွာ ဓာတ္မတဲ့တာရွိတယ္။ ၁.၉ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ရင္သားတင္းတာ၊နာက်င္တာရွိတယ္။ ေခါင္းကိုက္တာ ၁.၁ရာခိုင္ႏႈန္း၊စိတ္ေျပာင္းလဲတာ ၁ရာခိုင္ႏႈန္း အသီးသီးရွိတယ္။ Ortho Evra / Evra patch ကပ္ခြာအသံုးျပဳစဥ္ အျဖစ္မ်ားဆံုး ဆိုးက်ိဳးေတြကို ေလ့လာၾကည့္ရင္ ရင္သားတင္းနာ(၂၂%)၊ ေခါင္းကိုက္တာ(၂၁%)၊ ဓာတ္မတဲ့တာ(၁၇%)၊ပ်ိဳ႕ခ်င္အန္ခ်င္(၁၇%)၊ဗိုက္နာဗိုက္ေအာင့္(၁၀%)အသီးသီးရွိတယ္။

ဓမၼတာၾကားရက္အတြင္း ေသြးတစက္စက္ဆင္းတာ ပထမလအတြင္း ၁၈ရာခိုင္ႏႈန္း၊တတိယလအတြင္း ၁၂ရာခုိင္ႏႈန္း၊ဆဌမလအတြင္း ၈ရာခိုင္ႏႈန္း အသီးသီးရွိတာ ေတြ႕ရတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးအမ်ားစုဟာ သံုးလေနာက္ပိုင္းမွာ သက္သာၾကတယ္။ 

(၂၁)ရာစုကို ျပန္ၾကည့္လိုက္ရင္ ရွိေနတာေတြကို ဆန္းသထက္ ဆန္းေအာင္ ၊လူစိတ္ဝင္စားေအာင္ လုပ္ျကကိုင္ၾကတာမ်ားတယ္။ လြယ္ကူေအာင္ဆိုတာရဲ႕ ေနာက္မွာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးဘယ္ေလာက္ရွိလဲ မသိရေသးဘူး။ ဆိုးက်ိဳးဆိုတဲ့ေနရာမွာ ေရရွည္အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ဘယ္လိုလဲ။ ေပၚလာတာ ဆယ္စုနွစ္ပဲရွိေသးလို႕ သံုးသပ္မႈ၊ေလ့လာမႈေတြ ဆက္လုပ္ဖို႕ လုိအပ္ေနေသးတယ္။ ေဆးတခ်ိဳ႕ဟာ ျမန္မာနိုင္ငံေစ်းကြက္ထဲမေရာက္ေသးခင္ တားျမစ္ပိတ္ပင္တာမ်ိဳး ရွိတတ္တယ္။ ေလ့လာမႈဆိုတာ သံုးစြဲသူေတြေပၚအေျခခံရတာျဖစ္လို႕ ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားဟာ ဒီလိုဒုကၡထဲက ကင္းေဝးၾကတယ္။ အစမ္းသပ္ခံရသူအမ်ားစုဟာ နိုင္ငံရပ္ျခားတိုင္းျပည္မွာ ေနရသူေတြျဖစ္ၾကတယ္။ ေဘးထုိင္ ေလ့လာေနရတာကေတာ့ ျမန္မာနိုင္ငံက ဆရာဝန္ေတြျဖစ္ပါတယ္။ ထြက္လာသမွ် researchေတြကို အြန္လိုင္းေပၚက ေစာင့္ေမွ်ာ္ေနရတာလည္း ျမန္မာဆရာဝန္ေတြရဲ႕ တာဝန္ပဲမဟုတ္ပါလား။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

Health Care Journal(11.4.14)