Leflunomide အဆစ္ေရာင္ေသာက္ေဆး

autoimmuneခုခံအားခ်င္းျပန္တိုက္တဲ့ေရာဂါလို႕ သတ္မွတ္ထားလို႕ ခုခံအားက်ဆင္းတဲ့၊ ခုခံအားကိုနွိမ္တဲ့ ေဆးတခ်ိဳ့ကို သံုးရတယ္။ leflunomide ဆိုတာ ဒီလိုေဆးမ်ိဳးပါ။ DMARDsအမ်ိဳးအစားမွာ ပါဝင္ပါတယ္။သူ႕အာနိသင္က DNA ကို တားဆီးေပးတယ္။ ခုခံအားက်ဆင္းေစတယ္။ RAရဲ႕ လကၡဏာေတြကို သက္သာေစဖို႕၊ပိုမဆိုးေစဖို႕ သံုးပါတယ္။အဆစ္ေရာင္တာ၊ပ်က္ဆီးတာကို တတ္နိုင္သမွ်နည္းပါးေစဖို႕ အဓိက ရည္ရြယ္ပါတယ္။ ေလးဖကိနာအဆစ္ျမစ္ေရာင္ေရာဂါကုတဲ့အခါ Leflunomideတမ်ိဳးတည္း (သို႕)တျခားေဆးတခုခု(methotrexate,prednisolone)နဲ႕ ေပါင္းေပးနိုင္တယ္။ 

Leflunomide ကို ၁၉၉၈ခုနွစ္ စက္တင္ဘာလကတည္းက RAမွာ သံုးဖို႕ စတင္ခြင့္ျပဳခဲ့တယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ားလို႕ second-line drug ထဲမွာ ေရာက္သြားတယ္။ တျခားေဆးနဲ႕မတိုးမွ ထည့္တယ္။ အသည္းကို ဆိုးဆိုးရြားရြားထိခုိက္ေစလို႕ သတိထားရတယ္။ ေသြးအေျဖအျမဲစစ္ေနဖို႕လည္း လိုအပ္ပါတယ္။  သတိျပဳရမွာက ေဆးေသာက္ေနတုန္း ကိုယ္ဝန္မေဆာင္ရဘူး။  ေဆးသံုးျပီး ၂နွစ္အတြင္း ကိုယ္ဝန္မယူရပါဘူး။ကေလးကို ထိခိုက္ေစတယ္။ ဒီေဆးသံုးေနတံုး ကေလးမရေအာင္ အကာအကြယ္၊အတားအဆီး တမ်ိဳးမ်ိဳး သံုးေပးေနရမယ္။ေဆးတိုက္ေနစဥ္ နို႕မတိုက္သင့္ဘူး။ခုခံအားကိုက်ဆင္းေစလို႕ ပိုးထည့္ထားတဲ့ ကာကြယ္ေဆး(live vaccine)မ်ိဳး ေဆးေသာက္ေနစဥ္ မေပးသင့္ဘူး။ ဆရာဝန္သြားျပတဲ့အခါ leflunomide ေသာက္ေနတဲ့အေၾကာင္း အျမဲထည့္ေျပာသင့္တယ္။

ေဆးပမာဏ

Leflunomide 20mg တေန႕တၾကိမ္ေပးရတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး သိသူေတြက 10mg ေန့စဥ္ေသာက္ခိုင္းတယ္။ ဆရာဝန္အခ်ိဳ႕က ေဆးအာနိသင္ေကာင္းေအာင္ ကနဦးေဆးေပးစမွာ loading dose ကို တင္းထားတယ္။ ဥပမာ 100mg(20mg ၅လံုး)ကို ပထမသံုးရက္ဆက္ ေပးတာမ်ိဳး၊ဒါမွမဟုတ္ 100mgကို တပတ္တၾကိမ္ ၃ပတ္စာ ေပးတာမ်ိဳး လုပ္ၾကတယ္။ ေရာဂါ respondေပၚမူတည္တာပါပဲ။ ေဆးရဲ႕အာနိသင္က ခ်က္ခ်င္းထူးျခားတာမ်ိဳးမရွိတတ္ဘူး။ အာနိသင္ရဖို႕ အနည္းဆံုး၂-၃လေလာက္ ေစာင့္ရတယ္။

ေပးစက ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလွ်ာ၊ဗိုက္နာဗိုက္ေအာင့္ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ပ်ိဳ႕ခ်င္အန္ခ်င္၊အစာမေၾကရွိမယ္။ ေနထိုင္မေကာင္း၊မအီမသာ ျဖစ္မယ္။ တျဖည္းျဖည္းသက္သာလာနိုင္သလို ပိုဆိုးနိုင္တယ္။ ဆံပင္ကၽြတ္တာ(ယာယီ)၊အနီစက္ထြက္တာရွိနိုင္တယ္။ေသြးနီဥနည္းတာ၊ေသြးဥမႊားနည္းတာလည္း ျဖစ္နိုင္ျပန္တယ္။ေဆးေသာက္တဲ့အခါ အသည္းအေနအထားကို အျမဲစစ္ေနရမယ္။ အကယ္၍ အသည္းေရာဂါအခံရွိရင္(အသည္းေျခာက္၊အသည္းေရာင္) ေဆးကို ဆက္မသံုးစြဲသင့္ဘူး။ ေဆးေသာက္ေနစဥ္ အရက္ျဖတ္သင့္တယ္။

Leflunomideမသံုးရတဲ့အခါမ်ိဳး ရွိတယ္။ အသည္းေရာင္ဘီပိုး၊စီပိုး၊အသည္းေရာင္၊အသည္းေျခာက္ျခင္း၊ခုခံအားက်ဆင္းတဲ့ေရာဂါ၊ ရိုးတြင္းခ်င္ဆီအားနည္းျခင္း၊ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ေတြမွာ ေဆးမေပးရဘူး။ အကယ္၍ ေသြးအေျဖမွာ ALT ပံုမွန္ထက္ သံုးဆေလာက္တက္ေနရင္ ေဆးကို ျပန္ျဖဳတ္ရတယ္။ေဆးျဖတ္တဲ့အခါ leflunomide အာနိသင္ျမန္ျမန္ကုန္ေအာင္ cholestyramine 4g TDS ကို ငါးရက္ေလာက္ ေသာက္ခိုင္းတယ္။ အာနိသင္ရဲ႕ ၅၀ရာခိုင္ႏႈန္း ေလွ်ာ့နည္းသြားမယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မဲ့မိခင္ေတြမွာ ေဆးေသာက္ခ်ိန္ ပိုတိုးမယ္။

leflunomide ေသာက္သူေတြဟာ အသည္းအေျခအေနသိဖို႕ ပထမ(၆)လအတြင္း လစဥ္ ေသြးစစ္ရတယ္။ ေကာင္းတယ္၊သက္သာတယ္ဆိုမွ ေဆးဆက္ေသာက္ခိုင္းတယ္။ (၆)လေနာက္ပိုင္း ၂-၃လတခါ ေသြးစစ္ျပီး အေျဖကို ၾကည့္ရတယ္။ 

ေလ့လာမႈက ဘာေတြေတြ႕လဲ

Methotrexate မတိုးတဲ့လူနာအေယာက္(၃၀၀)ကို leflunomide ထပ္ထည့္တဲ့အခါ သက္သာမႈပိုေကာင္းတာ ေတြ႕ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၃၀ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ အသည္းကိုထိခိုက္(ALT နဲ႕ ASTတက္ေန)တာ ေတြ႕ရတယ္။ ဒီထဲက ၄ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ အသည္းကုိဆိုးဆိုးရြားရြားထိခိုက္(ပံုမွန္ထက္ သံုးဆတက္ေန)တာ ေတြ႕ရတယ္။ ထိခိုက္မႈဟာ ေဆးေသာက္ျပီး ၆လအတြင္း ေတြ႕ရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ေဆးေသာက္စဥ္ ၆လအတြင္း အနည္းဆံုးALTစစ္ဖို႕လည္း သတိေပးထားတယ္။ 

၂၀၀၁ခုနွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီမွာ European Agency for the Evaluation of Medicinal Products(EMEA)က အသည္းထိခိုက္မႈနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ထုတ္လုပ္တဲ့ကုမၸဏီ Aventisကို သတိေပးပါတယ္။ အသည္းထိခိုက္သူ ၂၉၆ေယာက္မွာ ဆိုးဆုိးရြားရြားထိခိုက္သူက ၁၂၉ေယာက္(ထက္ဝက္)ေလာက္ ရွိတာကို ေထာက္ျပတယ္။ကုမၸဏီကလည္း ျပန္ရွင္းပါတယ္။ ေဆးေသာက္သူေတြမွာ နွလံုး၊ေသြးတုိး၊ဆီးခ်ိဳ၊အသည္းေရာင္ဘီပိုး၊စီပိုးေတြ အစတည္းက ရွိႁကတယ္။ ပိုဆိုးတာက methotrexate လို၊NSIADလို အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြလည္း အတူတူသံုးေနၾကတာက ပ်က္ဆီးဖို႕ ပိုမိုလြယ္ကူသတဲ့။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေဆးသံုးသူေတြအေနနဲ႕ အနီးကပ္စစ္ေဆးဖို႕ လိုအပ္တယ္လို႕ ဆိုထားပါတယ္။ 

အၾကံျပဳခ်က္

-DMARDs အမ်ိဳးအစားေတြဟာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ကိုယ္စီရွိပါတယ္။

-ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ကိုယ္တိုင္မခံစားရေသးပဲ ေတြးေၾကာက္မေနသင့္ပါ။

-တခ်ိဳ႕လူနာေတြဟာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး မခံစားၾကရဘူး။

-ေဆးေသာက္ျပီးေနာက္ တိုးတက္မႈရွိပါသလား ကိုယ့္ဘာသာျပန္ေမးပါ။

-အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး၊စတီးရြိဳက္ေဆးေတြက နာက်င္မႈကို ယာယီသာ တားနိုင္ပါတယ္။ ပိုဆိုးမလာေအာင္ လုပ္မေပးပါ။

-ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမခံစားရဘဲ သက္သာတယ္ဆိုရင္ ေဆးကို ဆက္ေသာက္သင့္တယ္။

-တလတခါ ေသြးစစ္ျပီး အသည္းအေျခအေနကို ၾကည့္ေနသင့္တယ္။ 

-အကယ္၍ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးခံစားရရင္ ဆရာဝန္ျပန္ျပပါ။

-ဆရာဝန္ကို အက်ိဳးအေၾကာင္းေျပာျပျပီး ေဆးေျပာင္းဖို႕ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးသင့္ပါတယ္။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

၈.၅.၁၄