Primolut N ရာသီေသြးကို ေဆးနဲ႕ထိန္းျခင္း

ဆရာ က်မသူငယ္ခ်င္းတေယာက္က ရာသီေသြးကို ေသာက္ေဆးနဲ႕ ထိန္းလို႕ရတယ္လို႕ ေျပာပါတယ္။ အဲဒါဟုတ္ပါသလား။ အကယ္၍ အဲလိုလုပ္ရင္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ရွိနိုင္ပါသလား။ ဘာေတြဆက္ျဖစ္နိုင္ပါသလဲ။ သားသမီးမရတာမ်ိဳးေတြေကာ ျဖစ္လာနိုင္ပါ သလား။ ေက်းဇူးျပဳျပီး ရွင္းျပေပးေစခ်င္ပါတယ္ ဆရာ။

ရာသီေသြးကို ေဟာ္မုန္းေဆးေတြနဲ႕ ထိန္းခ်ဳပ္လို႕ရပါတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ရာသီေသြးေပၚတယ္ဆိုတာလည္း ေဟာ္မုန္းတန္ခိုးေၾကာင့္ ျဖစ္လို႕ပါပဲ။ တခါတရံ ရာသီေသြးမေပၚေအာင္ လုပ္ရတဲ့အခါမ်ိဳးရွိတယ္။ ဒီလိုအခါမ်ိဳးမွာ ေဆးနဲ႕ 

ရက္ေရြ႕ေပးနိုင္တယ္။ ဥပမာ ခရီးရက္ရွည္သြားရတာမ်ိဳး၊မဂၤလာေဆာင္တဲ့အခါမ်ိဳးမွာ
ရာသီေသြး ေပၚမလာေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးရတတ္တယ္။ ေဆးခန္းမွာ ဒီလိုလူနာေတြ ရွိတယ္။

နိုင္ငံျခားသြားရမွာမို႕၊ေလယာဥ္အၾကာၾကီးစီးရမွာမို႕ ဆိုသူေတြကို ရာသီေသြးအခ်ိန္ ေျပာင္းေပးဖို႕ ဆရာဝန္လုပ္သူက ကူညီေပးရတယ္။ သြားမယ့္ရက္ကို ေသခ်ာေမးျပီး ခရီးသြားရမယ့္ ၾကာခ်ိန္ေတြပါထည့္တြက္ျပီး တလစာေလာက္ planခ်ျပီး တြက္ခ်က္ျပဳျပင္ေပးတယ္။ မဂၤလာေဆာင္ကာနီး ဇနီးေမာင္နွံအမ်ားစုက ရာသီရက္ေရႊ႕ခ်င္ၾကတယ္။ သူတို႕အတြက္ မဂၤလာေဆာင္ျပီး ဟန္းနီးမြန္းခရီးထြက္ခ်ိန္ပါ ထည့္တြက္ေပးရတယ္။ ဒါမွအဆင္ေျပမွာကိုး။

ရာသီေသြးေျပာင္းတာမ်ိဳးက သိပ္အခက္ၾကီးလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ ရာသီလာတဲ့ သေဘာတရားကို ေကာင္းေကာင္းနားလည္ရင္ ျပဳျပင္ေပးလို႕ရတယ္။ ေဟာ္မုန္းေၾကာင့္ ေသြးေပၚတာျဖစ္လို႕ ေသြးထိန္းဖို႕ ဒီေဟာ္မုန္းကိုပဲ ျပန္အသံုးခ်တယ္။ ရာသီေပၚေအာင္ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ထိန္သြားေအာင္ပဲျဖစ္ျဖစ္ သံုးတဲ့ေဟာ္မုန္းေတြ အကုန္လံုးက ေဟာ္မုန္းေဆးခ်ည္းပဲ။ အမ်ားနားလည္လြယ္ေအာင္ လိုရင္းကို အနွစ္ခ်ဳပ္ျပီး ေျပာရရင္ ရာသီလာတဲ့အခ်ိန္ဟာ ေဟာ္မုန္းlevel က်သြားလို႕ျဖစ္တယ္။ ဒီေတာ့ ေဟာ္မုန္းlevelမက်ေအာင္လုပ္နိုင္ရင္ ရာသီေပၚေတာ့မွာ မဟုတ္ဘူး။ ဒီသေဘာတရားကို ဒီေနရာမွာ သံုးရတယ္။ ရာသီေပၚခ်င္သလား။ ရတယ္။ ေဟာ္မုန္းေပးျပီး ေဆးျပန္ျဖတ္လိုက္ရင္ ရာသီေသြးျပန္လာလိမ့္မယ္။

ရာသီေပၚေအာင္ သံုးတဲ့ေဆးေတြထဲမွာ အသုံးမ်ားတဲ့ေဆးတခုက Primolut N ျဖစ္တယ္။ ဒီေဆးကို ရာသီေပၚေဆးလို႕ပဲ သိၾကတယ္။ Primolut Nထဲမွာ ပါဝင္တာက Norethisterone acetate 5mg ဆိုတဲ့ ေဟာ္မုန္းတမ်ိဳးပါ။တကယ္ကေတာ့ ပရုိဂ်က္စတီရုန္း(progesterone)ဆိုတဲ့ ေဟာ္မုန္းပါပဲ။ Norethisterone ေပးျပီး အခ်ိဳ႕သာ ethanylestradiol အျဖစ္ေျပာင္းျပီး ေသြးေၾကာထဲေရာက္တယ္။ တကယ္အာနိသင္ရွိတာက ethanylestradiolျဖစ္ပါတယ္။

Norethisterone 0.5mgကို ေန႕စဥ္ေသာက္ရင္ gonadotropin ထုတ္လုပ္ျခင္း နဲ႕ မ်ိဳးဥေကၽြျခင္းကို တားဆီးေပးတယ္။ endometrium ေပၚသက္ေရာက္တဲ့ ပရိုဂ်က္စတီရုန္းရဲ႕ အာနိသင္ေၾကာင့္ ေသြးဆင္းမ်ားတဲ့ေရာဂါေတြကို သက္သာေစတယ္။ ရာသီအတြက္ ေကာင္းတဲ့အခ်က္က မ်ိဳးဥအိမ္ရဲ႕လုပ္ေဆာင္မႈကို တားဆီးေပးလို႕ ေသြးမေပၚခင္ခံစားရတဲ့ လကၡဏာေတြကို ေလွ်ာ့နည္းသက္သာေစတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၾကာၾကာေပးရင္ မ်ိဳးဥေၾကြတာကို ထိခိုက္ေစတယ္။ Primolut Nကို dysfunctional uterine bleeding(DUB)နဲ႕ endometriosis ေရာဂါေတြကုသဖို႕ သံုးစြဲၾကတယ္။

• dysfunctional uterine bleeding(DUB)

ရာသီေသြးမမွန္တဲ့၊မ်ားတဲ့ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ ေသြးဆင္းမ်ားတဲ့အတြက္ တေန႕သံုးၾကိမ္ ၁၀ရက္အျပည့္ ေသာက္ေပးရတယ္။ ေဆးေသာက္စမွာ ရာသီနည္းနည္းဆီ ေပၚတာလည္း ရိ္ွတတ္တယ္။ အမ်ားစုဟာ ေဆးေသာက္ျပီး သံုးရက္အတြင္း ရာသီေသြးဆင္းရပ္သြားၾကတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ေဆးကို ဆယ္ရက္ျပည့္ေအာင္ ဆက္ေသာက္သင့္တယ္။ ေဆးျဖတ္ျပီး ၂-၃ရက္ေလာက္ေနတဲ့အခါ ရာသီေသြးစဆင္းပါမယ္။ေရာဂါျပန္မျဖစ္ေအာင္ ရာသီစက္ဝန္း ၁၆ရက္မွ ၂၅ရက္ထိ တေန႕(၂)ၾကိမ္ေပးျပီးၾကိဳတင္ကာကြယ္နိုင္တယ္။

• Endometriosis

ရာသီစက္ဝန္း ပထမ(၅)ရက္အတြင္း စေပးသင့္တယ္။ တခါေသာက္ တလံုး မနက္တၾကိမ္၊ညတၾကိမ္ တေန႕(၂)ၾကိမ္ စေပးပါ။ ၾကားရက္ေတြမွာ ရာသီေသြးတစက္စက္ဆင္းရင္ တခါေသာက္(၂)လံုး တရက္(၂)ၾကိမ္ တင္ပါ။ ေသြးဆင္းရပ္သြားရင္ ပံုမွန္အတိုင္း ျပန္ေလ်ာ့နိုင္တယ္။ေဆးကို အနည္းဆံုး ၄-၆လထိ ဆက္ေပးသင့္တယ္။ ဒီၾကားထဲမွာ မ်ိဳးဥမေၾကြတာ၊ရာသီေသြးမေပၚတာ ရွိတတ္တယ္။ စိုးရိမ္ဖို႕မလိုအပ္ပါ။ ေဆးရပ္တဲ့အခါ ရာသီေသြးျပန္ဆင္းလာနိုင္တယ္။

သတိျပဳစရာ

Primolut Nကို ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္နဲ႕ နို႕တိုကိမိခင္ေတြ မသံုးစြဲသင့္ဘူး။ ေဆးေသာက္ျပီး ေခါင္းတျခမ္းကိုက္တာ၊အျမင္အာရံု၊အၾကားအာရံုေဝဝါးလာတာမ်ိဳးရွိရင္ ခ်က္ခ်င္းျဖတ္ပါ။ ေသြးျပန္ေၾကာေရာဂါ၊ ေသြးျပန္ေၾကာပိတ္တဲ့လကၡဏာေတြမွာ မသံုးရပါဘူး။ အသည္းကို ထိခိုက္ေစသလို အသည္းေရာင္တာ၊အသည္းၾကီးတာရွိရင္ မသံုးသင့္ဘူး။ ေဆးေသာက္စဥ္ ေသြးစစ္ၾကည့္ရင္ အသည္းဆိုင္ရာ အင္ဇိုင္းတမ်ိဳး တက္ေနတတ္တယ္။ အကယ္၍ အေရျပားယားယံလာတာ၊ေသြးေပါင္တက္တာမ်ိဳးရွိရင္ ဆရာဝန္ကို ေျပာရမယ္။ လိုအပ္ရင္ ေဆးျဖတ္ခိုင္းတယ္။

တြဲမေသာက္သင့္တဲ့ေဆးေတြလည္း ရွိတယ္။ ကိုယ္တိုင္အာနိသင္က်တာ၊ေဆးအနိသင္ကို ထိခိုက္ေစတာ၊ေဟာ္မုန္းေျပာင္းလဲတာ ရွိနိုင္လို႕ပါ။ တြဲမေသာက္သင့္တဲ့ေဆးေတြက

-phenytoin

-barbiturate 

-carbamazepine

-oxcarbamazine

-primidone

-Rifampicin 

-rifabutin

-St. John's wart စတာေတြ ျဖစ္တယ္။

ေဆးေသာက္တိုင္း အခါခပ္သိမ္း ရာသီေသြးကို မတားဆီးနိုင္ဘူး။ ေဆးေသာက္ျပီး ေသြးမတိပ္ပဲ မ်ားေနတာ organic lesion တခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္နိုင္တယ္။

အသားပို၊အလံုးအက်ိတ္၊ကင္ဆာ၊ကိုယ္ဝန္ပ်က္တာ၊သားအိမ္ျပင္ပသေႏၶတည္တာ၊ေသြးေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ ဆရာဝန္လုပ္သူက အခ်ိန္ေပးျပီး ျပန္ၾကည့္ရတယ္။ 

ေဟာ္မုန္းေဆးတိုင္း သတိထားစရာေတြရွိတယ္။ တခ်ိဳ႕ေသာက္ေနသလို ပရမ္းပတာေသာက္တာ အလြန္မွားတယ္။ နားမလည္ပဲေသာက္မိရင္ ေဟာ္မုန္းေျပာင္းျပီး ရာသီေသြး ကေမာက္ကမျဖစ္တတ္တယ္။ ေစာေစာက ေမးထားသလို သားသမီးမရတာမ်ိဳး တိုက္ရုိက္မျဖစ္ေစေပမယ့္ မ်ိဳးဥေကၽြတဲ့ျဖစ္စဥ္ကို ထိခိုက္တာေၾကာင့္ သားသမီးရဖို႕ ခက္တတ္တယ္။ အကယ္၍ ေရာဂါအခံတခုရွိတာ မသိပဲေသာက္မိရင္ အသက္အႏၲရာယ္ေတာင္ စိုးရိမ္ရတယ္။ ဒီလိုအခါမ်ိဳးမွာ ဆရာလုပ္သူက တျခားနည္းတခုခု ေျပာင္းသံုးျပီး ထိန္းခ်ဳပ္ေပးရတယ္။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

၁၂.၄.၁၄